Wyjaśnienia ZUS: „Siła wyższa” – zasady uzupełnienia wynagrodzenia pracownika

Dodano: 24 marca 2024
Urlop z powodu siły wyższej

W marcu Zakład Ubezpieczeń Społecznych opublikował wyjaśnienia dotyczące tego, jak ustalać podstawę wymiaru zasiłku pracownikowi, który korzystał ze zwolnienia z powodu działania siły wyższej. W ostatnim czasie ZUS zmienił swoje wcześniejsze stanowisko w tej sprawie. Z dotychczasowych stanowisk ZUS wynikało bowiem, że w przypadku pracownika, który korzystał ze zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin z powodu działania siły wyższej podstawę wymiaru świadczeń chorobowych stanowiło wynagrodzenie pracownika w kwocie faktycznie wypłaconej bez uzupełniania. ZUS 20 marca na swoich stronach internetowych opublikował najnowsze wyjaśnienia w tej sprawie.

Zgodnie z art. 148¹ § 1 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku pracownikowi, który korzystał ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych na podstawie art. 148¹ § 1 kp należy przyjąć stałe miesięczne wynagrodzenie pracownika wynikające z umowy.

Jeżeli natomiast:

  • zamiast stałego wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę,
  • poza stałym wynagrodzeniem wynikającym z umowy o pracę

pracownikowi przysługują zmienne składniki wynagrodzenia, należy je przyjąć po uzupełnieniu, według zasady opisanej w art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej oraz w punkcie 286 Komentarza do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wybrane zagadnienia.

Oznacza to, że wynagrodzenie miesięczne zmienne, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował cały miesiąc, ustala się poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu – jeżeli przepracował choćby jeden dzień.

Urlop z powodu siły wyższej: Pracownik otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie

Pracownik zatrudniony jest  w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 8 000 zł. Pracownik stał się niezdolny do pracy w październiku. W sierpniu, czyli jednym z miesięcy przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, pracownik ten korzystał z dwudniowego zwolnienia tytułem działania siły wyższej (zachowując prawo do 50% wynagrodzenia).

Ustalając podstawę wymiaru zasiłku w miesiącu październiku, wynagrodzenie pracownika za miesiąc sierpień należy przyjąć w stałej miesięcznej wysokości wynikającej z umowy o pracę, po pomniejszeniu o 13,71% tego wynagrodzenia (8 000 – 13,71% =  6 903,2 zł.).

Urlop z powodu siły wyższej: Pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne

Pracownik zatrudniony jest  w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem zmiennych/ godzinowym. Pracownik stał się niezdolny do pracy w październiku. W sierpniu, czyli jednym z miesięcy przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, pracownik ten korzystał z dwudniowego zwolnienia tytułem działania siły wyższej (zachowując prawo do 50% wynagrodzenia). W miesiącu tym pracownik faktycznie przepracował 20 dni i osiągnął wynagrodzenie w wysokości 8 900 zł.

Ustalając podstawę wymiaru zasiłku w miesiącu październiku, wynagrodzenie pracownika za miesiąc sierpień należy uzupełnić w następujący sposób:

  • 8 900 zł : 20 =  445 zł – wynagrodzenie za przepracowanie pełnego dnia
  • 445 zł x 22 = 9 790 zł – uzupełnione wynagrodzenie za miesiąc sierpień
  • 9 790 zł – 2 x (445 – 50%) = 9 345 zł – uzupełnione wynagrodzenie za miesiąc sierpień po odjęciu  50% za 2 dni zwolnienia z pracy tytułem działania siły wyższej.

Urlop z powodu siły wyższej na godziny

ZUS wskazuje w swoich najnowszych wyjaśnieniach, że aby móc uzupełnić wynagrodzenie zmienne pracownika korzystającego ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych przez kilka godzin dziennie, należy każdorazowo ustalić stawkę godzinową pracownika. Wyliczamy ją, dzieląc sumę zmiennych składników wynagrodzenia wypłaconych w miesiącu/kwartalnie, w którym wystąpiła nieobecność w pracy, przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych w tym miesiącu/kwartale przez pracownika.

Ustaloną w ten sposób stawkę godzinową mnożymy ją przez liczbę godzin, w których pracownik korzystał z działania siły wyższej i następnie przez 50% (w związku ze zwolnieniem od pracy wynikającym z działania siły wyższej otrzymał on bowiem wynagrodzenie wynoszące 50%). Obliczoną w ten sposób wartość dodajemy do zmiennego wynagrodzenia pracownika osiągniętego w danym miesiącu/kwartale.


Pracownik zatrudniony jest  w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem zmiennym. Pracownik stał się niezdolny do pracy w październiku. W sierpniu, czyli jednym z miesięcy przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku pracownik osiągnął wynagrodzenie w kwocie 7 830 zł i  korzystał z dwóch godzin zwolnienia tytułem działania siły wyższej (zachowując prawo do 50% wynagrodzenia), przepracował zatem 174 z 176 wymaganych godzin.

Ustalając podstawę wymiaru zasiłku w miesiącu październiku, wynagrodzenie pracownika za miesiąc sierpień należy uzupełnić w następujący sposób:

  • 7 830 zł : 174 = 45 zł – stawka godzinowa pracownika
  • 45 zł x 2 = 90 zł
  • 90 zł x 50% = 45 zł
  • 7 830 zł + 45 zł = 7 875 zł – uzupełnione wynagrodzenie za sierpień.


Dni, w których pracownik korzystał ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych na podstawie art. 148¹ § 1 kp przez kilka godzin należy uznać za dni przepracowane przez pracownika i w taki sposób płatnik składek powinien wykazać je w przedkładanym do ZUS zaświadczeniu.

Źródło: www.zus.pl

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 2780).

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1465).

dostęp testowy

Nr 231 Kwiecień 2024 r.

Nr 231 Kwiecień 2024 r.
Dostępny w wersji elektronicznej